l

Lp.

Temat lekcji

Treści nauczania

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

Zapis
w nowej podstawie programowej

1.

Omówienie wymagań edukacyjnych, programu nauczania, WSO, PSO, BHP, PPOŻ

Zasady statuty szkoły

·   świadomie stosuje podstawowe zasady higieny i bezpieczeństwa pracy;

·   rozumie zagrożenia wynikające z niewłaściwego korzystania z urządzeń w pracowni geograficznej

·   rozumie zagrożenia dla własnego zdrowia wynikające z łamania zasad bezpiecznej i higienicznej pracy

·                 zna prawidłowe zasady organizacji stanowiska pracy

·                 wymienia obszary zastosowań geografii jako dziedziny wiedzy

1.5

7.1

7.3

2.

O czym będziesz się uczyć na lekcjach geografii?

• O czym będziemy uczyć się na lekcjach geografii?

• Źródła informacji geograficznej

• Podział nauk geograficznych

Uczeń:

• przedstawia podział nauk geograficznych

• wymienia dyscypliny geografii

• wymienia źródła informacji geograficznej

• wyjaśnia znaczenie terminu „geografia”

• wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społeczno--ekonomiczna i regionalna

• podaje wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu

• wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą

Uczeń:

• zna imiona bądź nazwiska uczonych oraz ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi

• omawia historię poznania kształtu i rozmiarów Ziemi

• podaje wartość azymutu geograficznego

• oblicza odległość (rozciągłość) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km

3.

Współrzędne geograficzne

• Kształt i wymiary Ziemi

• Współrzędne geograficzne

• Określanie położenia geograficznego

Uczeń:

• określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie

• wymienia cechy południków i równoleżników

• wskazuje na globusie oraz na mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe

• wyjaśnia pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna”

• określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie

• odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych

Uczeń:

• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”,

„szerokość geograficzna”

• podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS

4.

Obraz Ziemi na mapie

• Obraz Ziemi na mapie

• Skala mapy i jej rodzaje

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „skala”, „siatka kartograficzna”

• wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady

• podaje różnice między planem a mapą

• dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść

• podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną

• posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie

• wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie

• przekształca rodzaje skali

Uczeń:

• oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą pomiędzy obiektami przedstawionymi na mapie

• posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „skala”

• wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność

5.

Przedstawianie zjawisk na mapach

• Skala mapy i jej rodzaje

• Globus, mapa Polski, plan Warszawy

Uczeń:

• wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach

• wyjaśnia terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna”, „poziomica”

• odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych

• odczytuje wysokość bezwzględną i oblicza wysokość względną wybranych punktów

• identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych

Uczeń:

• charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach

• stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”,

„wysokość bezwzględna”

• charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach

6.

Praca z mapą

• Praktyczne zastosowanie mapy, planu i globusa

Uczeń:

• analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych i turystycznych

• dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych

• posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie)

• lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa, itp.)

Uczeń:

• projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych

7.

Podsumowanie działu I

8.

Praca klasowa z działu I Obraz Ziemi

9.

Tajemnice kosmosu

• Układ Słoneczny

• Ruch obiegowy Ziemi

Uczeń:

• wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym

• wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy tej planety, która znajduje się najbliżej Słońca

• rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji

• korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego

Uczeń:

• charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty

• omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu wszechświata

• omawia udział Polaków w poznawaniu kosmosu

10.

Ziemia obiega

Słońce

• Astronomiczne pory roku

• Oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku

• Strefy oświetlenia Ziemi

• Zaćmienie Słońca i Księżyca

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie”

• wymienia daty występowania równonocy oraz przesileń

• podaje czas obiegu Ziemi wokół Słońca

• podaje najważniejsze następstwa ruchu obiegowego Ziemi

• podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną

• podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

• podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku

Uczeń:

• posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca

• charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi

• wyjaśnia przyczyny występowania dnia polarnego i nocy polarnej

• oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem

• charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi

11.

„Karuzela” Ziemia

• Ruch obrotowy Ziemi

• Górowanie Słońca na różnych szerokościach geograficznych

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe słoneczne”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon”

• podaje najważniejsze następstwa ruchu obrotowego Ziemi

• podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi

• podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi

• opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się rysunkiem lub planszą

• przedstawia (korzystając również z własnych obserwacji) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku

Uczeń:

• omawia zastosowanie gnomonu

• demonstruje ruch obrotowy Ziemi, posługując się tellurium lub globusem

12.

Czas.

• Czas słoneczny

• Czas uniwersalny

• Czas strefowy

• Czas urzędowy

• Linia zmiany daty

   Kalendarz

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy”

• wyjaśnia przyczynę wprowadzenia stref czasowych i międzynarodowej linii zmiany daty

• wymienia rodzaje kalendarzy oraz ich cechy

• posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi

• oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie

• oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematyczno-geograficznego

• charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny, urzędowy

• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy”

• ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty

Czas- rozwiązywanie zadań matematycznych.

13.

Podsumowanie działu II

14.

Praca klasowa z działu II Ziemia we Wszechświecie

15.

Skład i budowa atmosfery

• Budowa atmosfery

• Skład powietrza atmosferycznego

• Warstwa ozonowa

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera”

• podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego

• wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy warstwy znajdującej się najbliżej powierzchni Ziemi

Uczeń:

• wyjaśnia kryteria wydzielenia warstw atmosfery

• wykazuje znaczenie atmosfery dla życia na Ziemi

16.

Temperatura powietrza

• Czynniki kształtujące temperaturę powietrza

• Amplituda temperatury powietrza

Uczeń:

• omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery

• charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery

• oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości

• wyjaśnia termin „izoterma”

• podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na

Ziemi

• analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza

• oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz

średnią roczną temperaturę powietrza

• sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza

• omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych

Uczeń:

• omawia zjawisko inwersji temperatury powietrza

• omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego

• wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi

• charakteryzuje skale temperatury (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina)

17.

Jak powstaje wiatr?

• Powstawanie wiatru

• Ciśnienie atmosferyczne

• Cyrkulacja powietrza

• Rodzaje ruchów powietrza

Wiatry stałe

• Wiatry okresowo zmienne

• Wiatry lokalne

• Cyklony tropikalne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie atmosferyczne”, „izobara”, „niż

baryczny”, „wyż baryczny”

• wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru

• sporządza schemat wyżu i niżu barycznego

• wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej

• wskazuje na mapie świata obszary występowania określonych rodzajów wiatrów

Uczeń:

• charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji

• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „niż baryczny”, „wyż baryczny”

• wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady

18.

Pada deszcz

• Stany skupienia wody

w atmosferze

• Chmury i ich rodzaje

• Opady i osady atmosferyczne

• Czynniki wpływające na wielkość opadów atmosferycznych

Uczeń:

• wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych

• wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja”

• analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych

• podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych

• omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi

• rozpoznaje przedstawione na fotografiach opady i osady atmosferyczne

wymienia stany skupienia wody w atmosferze

Uczeń:

• rozpoznaje na podstawie fotografii rodzaje chmur

• wyjaśnia na podstawie schematu procesy powstawania chmur oraz opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej

• charakteryzuje rodzaje chmur, a także opadów i osadów atmosferycznych

19.

Pogoda i klimat

• Pogoda i klimat

• Czynniki klimatyczne

• Strefy klimatyczne Ziemi

• Mapy klimatyczne

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat”

• wymienia stany skupienia wody w atmosferze

• wymienia czynniki klimatotwórcze

• wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi

• charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat

• charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych

• wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie

• wykazuje na przykładach związek między wysokością

Słońca a temperaturą powietrza

• podaje różnice między klimatem a pogodą

Uczeń:

• stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat”

• charakteryzuje klimat górski

• charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka

• podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi

20.

Podsumowanie działu III Atmosfera

21.

Praca klasowa z działu III Atmosfera

22.

Obieg wody w przyrodzie. Oceany i morza

• Zasoby wody w przyrodzie

• Obieg wody w przyrodzie

• Podział wszechoceanu

• Zasolenie

• Ruchy wody morskiej

• Wody słodkie i wody słone

• Oceany i morza

• Typy mórz

• Formy ukształtowania dna morskiego

Uczeń:

• wymienia nazwy oceanów i wskazuje te oceany na mapie świata

• podaje przykłady ruchów wody morskiej

• wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie”, „morze”, „zatoka”, „cieśnina”

• omawia zasoby wody Ziemi na podstawie schematu

• wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy

• wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania

• omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu

• dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej

• wskazuje na mapie świata oceany i przykładowe morza

• rozróżnia typy mórz

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne wody morskiej

• rozpoznaje na schemacie formy ukształtowania powierzchni dna morskiego

Uczeń:

• opisuje procesy zachodzące podczas obiegu wody w przyrodzie

• wykazuje znaczenie wody dla życia i gospodarki ludzi

• uzasadnia konieczność ochrony wód powierzchniowych i podziemnych

• wykazuje związki między warunkami klimatycznymi
a występowaniem i rodzajem wody na powierzchni Ziemi

• wyjaśnia związki miedzy zasoleniem oceanów i mórz a ich położeniem i warunkami klimatycznymi

charakteryzuje przyczyny i skutki ruchów wody morskiej

• charakteryzuje zjawisko El Niño

23.

Rzeki świata

• Rzeki świata

• Zasilanie rzek

• Gospodarcze wykorzystanie rzek

• Powodzie

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny”

• wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki

• wyjaśnia termin „przepływ”

• analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu

• wymienia elementy dorzecza

• wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek

• zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko

Uczeń:

• wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a rodzajem zasilania rzek

• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”,

„dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny”

• charakteryzuje zjawisko powodzi i podaje przykłady występowania tego zjawiska

24.

Jeziora i bagna

• Jeziora i bagna

• Zbiorniki sztuczne

• Typy jezior

• Stawy i bagna

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, „wieloletnia zmarzlina”

• wymienia różne typy genetyczne jezior

• wymienia typy jezior ze względu na charakter przepływu

• nazywa i wskazuje na mapie różne typy genetyczne jezior oraz obszary bagienne

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych

Uczeń:

• omawia warunki powstawania bagien

• charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady

25.

Wody podziemne

• Wody podziemne

• Wody artezyjskie

• Wody termalne i mineralne

• Gejzer

• Znaczenie i ochrona wód podziemnych

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzery”

• wymienia rodzaje wód podziemnych

• analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych

• wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów

Uczeń:

• charakteryzuje procesy prowadzące do aktywności gejzeru

• charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych

• omawia niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych

26

Podsumowanie działu IV

27

Praca klasowa z działu IV Wody Ziemi

28.

Budowa wnętrza

Ziemi

• Budowa wnętrza Ziemi

• Metody badania wnętrza Ziemi

Uczeń:

• wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej

• wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne”

• wymienia metody badania wnętrza Ziemi

• podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską

• omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi

Uczeń:

• podaje zastosowanie metod badania wnętrza Ziemi

• charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi

• omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Ziemi

29.

Wśród minerałów i skał

• Skały i minerały

• Podział skał

• Skały magmowe

• Skały osadowe

• Skały przeobrażone

• wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał”

• wymienia nazwy wybranych skał i minerałów

• wskazuje różnice między minerałem a skałą

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał

• podaje przykłady minerałów skałotwórczych

• rozpoznaje skały i określa ich rodzaj

• charakteryzuje skały i warunki ich powstawania

30.

Dzieje Ziemi

• Dzieje Ziemi

• Odtwarzanie dziejów Ziemi

Uczeń:

• określa wiek Ziemi

• wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej

• omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi

• podaje przykłady skamieniałości przewodnich

• wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi

• przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów

Uczeń:

• dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi

• wymienia nazwy er i okresów geologicznych

• omawia najważniejsze wydarzenia w historii Ziemi w poszczególnych erach

31.

Wulkanizm

i trzęsienia ziemi

• Ruch płyt litosfery

• Trzęsienia ziemi

• Wulkany

Uczeń:

• wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę

powierzchni Ziemi

• wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku”

• wymienia produkty erupcji wulkanicznej

• wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie

• podaje główne cechy płytowej budowy litosfery

• wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu

• omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi

Uczeń:

• wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery,

a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi

• wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie

• charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi

32.

Jak powstały góry?

• Geneza gór

• Góry pojedyncze

• Góry zrębowe

• Góry fałdowe

• Krajobraz górski

•Wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi

Uczeń:

• wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór

• wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe”

• wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi

• wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych

• porównuje rzeźbę gór młodych i starych

• omawia różnice między górami fałdowymi a zrębowymi

• określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów

Uczeń:

• charakteryzuje na podstawie schematów powstawanie gór fałdowych i zrębowych

• stosuje ze zrozumieniem terminy: „hipocentrum”, „epicentrum”, „orogeneza”

33

Podsumowanie działu V

34

Praca klasowa z działu V Wnętrze Ziemi

35.

Niszczenie skał

• Procesy zewnętrzne i wewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi

• Wietrzenie

• Ruchy masowe

• Procesy krasowe

• Formy krasu powierzchniowego

• Formy krasu podziemnego

Uczeń:

• wymienia procesy zewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi

• wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja”

• wymienia rodzaje wietrzenia

Uczeń:

•rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe na skutek wietrzenia

• opisuje wybrane przykłady ruchów masowych

• posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „wietrzenia” i „erozji”

• charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku

36.

Procesy krasowe

• Procesy krasowe

• Formy krasu powierzchniowego

• Formy krasu podziemnego

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja”

• podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu

• podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi

• wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe

• analizuje schemat jaskini i występujących w niej form krasowych

Uczeń:

• omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasowe

• posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja”

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych

37.

Praca rzeki

Działalność rzeki

• Górny odcinek rzeki

• Środkowy odcinek rzeki

• Dolny odcinek rzeki

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumulacja”

• wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe i lejkowate

• wyjaśnia proces powstawania delty

• podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej

• wyjaśnia proces powstawania meandrów

• wymienia rodzaje ujść rzecznych

• omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych

Uczeń:

• charakteryzuje działalność rzeki w górnym, środkowym i dolnym odcinku

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności rzeki

38.

Lodowce

i lądolody

• Powstawanie i ruch lodowca

• Formy polodowcowe

• Lodowce górskie

• Działalność lądolodów

• Zlodowacenia

Uczeń:

• wyjaśnia termin „granica wiecznego śniegu”

• wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów

• podaje różnice między lodowcem górskim a lądolodem

• dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na kuli ziemskiej

• rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe

• wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów

Uczeń:

• charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność lodowców górskich i lądolodów

• stosuje ze zrozumieniem pojęcie „granica wiecznego śniegu”

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów

39.

Działalność wiatru

• Działalność wiatru

• Pustynie

• Pustynne formy terenu

• Wydmy

Uczeń:

• wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny”

• wskazuje na mapie świata wybrane pustynie

• wymienia typy pustyń ze względu na budowę i położenie

• podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru

• wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną

Uczeń:

• charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność wiatru

• określa genezę wybranych pustyń

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru

• wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich

40.

Praca morza

• Niszcząca działalność morza

• Powstawanie klifu

• Budująca działalność morza

• Powstawanie mierzei

• Typy wybrzeży

Uczeń:

• rozróżnia efekty rzeźbotwórczej działalności morza w strefie brzegowej

• wskazuje na mapie świata i Polski typy wybrzeży

Uczeń:

• wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności morza

41

Podsumowanie działu VI

42

Praca klasowa z działu VI Rzeźbiarze powierzchni Ziemi

43.

Gleba. Sfera

Życia.

• Budowa profilu glebowego

• Rozmieszczenie gleb

• Biosfera

• Strefy roślinne na Ziemi

• Piętra roślinne
w górach

• Zróżnicowanie świata zwierząt

Uczeń:

• wyjaśnia termin: „gleba”, „żyzność gleby”

• wymienia czynniki glebotwórcze

• wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi

• wskazuje i nazywa poziomy glebowe na podstawie schematu profilu glebowego

• nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata

• wymienia gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne dla danej strefy klimatyczno-roślinnej

• dobiera źródła i wyszukuje informacje w zależności od opracowywanych zagadnień

• stosuje poprawną terminologię geograficzną w wypowiedziach ustnych i pisemnych

Uczeń:

• charakteryzuje poziomy glebowe

• wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi

• charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziem

• wyjaśnia współzależności między glebami i strefami klimatyczno-roślinnymi a życiem i działalnością gospodarczą ludzi

• uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania i ochrony gleb oraz zasobów biosfery

l

Lp.

Temat lekcji

Treści nauczania

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

Zapis
w nowej podstawie programowej

1.

Omówienie wymagań edukacyjnych, programu nauczania, WSO, PSO, BHP, PPOŻ

Zasady statuty szkoły

·   świadomie stosuje podstawowe zasady higieny i bezpieczeństwa pracy;

·   rozumie zagrożenia wynikające z niewłaściwego korzystania z urządzeń w pracowni geograficznej

·   rozumie zagrożenia dla własnego zdrowia wynikające z łamania zasad bezpiecznej i higienicznej pracy

·   zna prawidłowe zasady organizacji stanowiska pracy

·   wymienia obszary zastosowań geografii jako dziedziny wiedzy

1.5

7.1

7.3

2.

Po obu stronach równika – środowisko przyrodnicze Afryki

• położenie geograficzne
i ukształtowanie powierzchni Afryki

• budowa geologiczna Afryki

• Wielkie Rowy Afrykańskie

• strefowość klimatyczno-
-roślinno-glebowa Afryki,

• gospodarowanie na terenach skrajnie suchych na przykładzie strefy Sahelu

Uczeń:

• wskazuje Afrykę na mapie świata

• określa położenie geograficzne Afryki

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Afryki wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz podaje ich nazwy

• podaje cechy linii brzegowej Afryki

• wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Afryki

• wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinno-
-glebowych Afryki

• przyporządkowuje strefom klimatycznym Afryki odpowiednie formacje roślinne i typy gleb

• opisuje występowanie wód powierzchniowych
w Afryce

• opisuje sposoby gospodarowania w strefie Sahelu

• wyjaśnia znaczenie terminów: „gęstość zaludnienia”, „eksplozja demograficzna”, „przyrost naturalny”, „współczynnik przyrostu naturalnego”, „produkt krajowy brutto (PKB)”, „wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)”

• wymienia nazwy odmian ludzkich zamieszkujących Afrykę

• omawia zróżnicowanie ludności Afryki

• wymienia przyczyny ubóstwa państw Afryki

• podaje liczbę ludności Afryki

• opisuje zmiany liczby ludności w Afryce

• omawia przyczyny eksplozji demograficznej
w Afryce

• wymienia nazwy obszarów najgęściej i najsłabiej zaludnionych w Afryce

• opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie ludności w Afryce

• wymienia problemy mieszkańców Afryki

• opisuje problemy mieszkańców Afryki

• wskazuje Egipt i RPA na mapie świata, podaje nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami

• charakteryzuje położenie geograficzne oraz środowisko przyrodnicze Egiptu i RPA

• wymienia nazwy obszarów gęsto zaludnionych
w Egipcie

• analizuje gęstość zaludnienia i współczynnik przyrostu naturalnego w Egipcie

• opisuje warunki sprzyjające rozwojowi gospodarki
w Egipcie

• wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Egipcie i RPA

• opisuje wybrane atrakcje turystyczne Egiptu

• wyjaśnia znaczenie Kanału Sueskiego

• przedstawia pozytywne i negatywne skutki budowy tamy w Asuanie

• przedstawia uwarunkowania rozwoju gospodarczego RPA

• wymienia najważniejsze cechy gospodarki RPA

• opisuje warunki życia ludzi na terenach uprzemysłowionych w RPA

Uczeń:

• określa położenie matematyczno-geograficzne Afryki

• określa cechy ukształtowania powierzchni Afryki

• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Afryki

• porównuje linię brzegową Afryki z linią brzegową innych kontynentów

• wyjaśnia mechanizm powstawania systemu rowów tektonicznych w Afryce

• charakteryzuje klimat, formacje roślinne oraz gleby w poszczególnych strefach klimatyczno-
-roślinno-glebowych Afryki

• omawia wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat Afryki

• wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-
-glebowych w Afryce

• wykazuje na przykładzie strefy Sahelu związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka
a zasobami wodnymi w Afryce

• uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody

• identyfikuje przyczyny ubóstwa społeczeństwa Afryki

• omawia wartość HDI w wybranych krajach na podstawie mapy tematycznej

• wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu naturalnego w Afryce

• oblicza współczynnik przyrostu naturalnego

• ocenia wpływ warunków naturalnych
na rozmieszczenie ludności

• analizuje przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych trwających w Afryce

• analizuje przyczyny i skutki głodu w Afryce

• określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób a poziomem życia
w krajach Afryki położonych na południe od Sahary

• uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest najbiedniejszym kontynentem świata

• proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki (głodu, konfliktów zbrojnych, niedostatku wody pitnej, AIDS)

• wykazuje zależności miedzy warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności
w Egipcie i RPA

• opisuje, na podstawie mapy gospodarczej, czynniki warunkujące rozmieszczenie obszarów koncentracji przemysłu i rolnictwa w Egipcie i RPA

• wykazuje znaczenie turystyki dla gospodarki Egiptu

• analizuje zmiany w środowisku przyrodniczym Doliny Nilu po wybudowaniu zapory i zbiornika pod Asuanem

• wykazuje, że Egipt jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się państw Afryki

• wykazuje korzyści wynikające ze strategicznego położenia Egiptu

• analizuje udział i miejsce RPA w światowym wydobyciu surowców mineralnych

• wykazuje rolę surowców mineralnych

w kształtowaniu gospodarki RPA

• analizuje dane statystyczne dotyczące struktury eksportu RPA i formułuje wnioski

• opisuje, na podstawie mapy gospodarczej, czynniki

warunkujące rozmieszczenie obszarów koncentracji przemysłu i rolnictwa w Egipcie i RPA

• wykazuje, że RPA jest najbogatszym krajem Afryki

1.6

1.7

1.8

10.8

10.9

3.

Obliczamy rozciągłość geograficzną kontynentu.

4.

Problemy mieszkańców Afryki

• zróżnicowanie ludności Afryki

• ubóstwo mieszkańców Afryki

• wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)

• produkt krajowy brutto (PKB)

• eksplozja demograficzna

• rozmieszczenie ludności Afryki

• problemy Afryki

1.8

10.10

5.

Najlepiej rozwinięte gospodarczo państwa Afryki

• cechy położenia geograficznego Egiptu i RPA

• wpływ warunków przyrodniczych na rozmieszczenie ludności
w Egipcie

• gospodarka Egiptu

• Kanał Sueski

• turystyka

• tama w Asuanie

• rola surowców mineralnych w kształtowaniu gospodarki RPA

• przemył energetyczny w RPA

• rola RPA w światowym handlu surowcami mineralnymi i kamieniami szlachetnymi

• klimat i baza surowcowa
a rozmieszczenie ludności
w RPA

• polityka apartheidu

1.8

10.9

10.10

6.

Bogactwo z RPA

7.

Podsumowanie działu I

8.

Praca klasowa z działu I Afryka

9./10.

Od bieguna
do bieguna – środowisko przyrodnicze Ameryki

• granica między Ameryką Północną a Południową

• Kanał Panamski

• położenie geograficzne
i ukształtowanie powierzchni Ameryki

• wpływ rzeźby terenu Ameryki na jej klimat i sieć rzeczną

• strefy klimatyczno-roślinne Ameryki

Uczeń:

• wskazuje Amerykę na mapie świata

• określa położenie geograficzne Ameryki

• opisuje przebieg granicy między Ameryką Północną
a Południową

• wyjaśnia znaczenie terminów: „Ameryka Łacińska”
i „Ameryka Środkowa”

• analizuje znaczenie Kanału Panamskiego

• wskazuje wybrane elementy linii brzegowej Ameryki na mapie oraz podaje ich nazwy

• wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Ameryki

• przyporządkowuje strefom klimatycznym charakterystyczną dla nich roślinność

• wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Ameryki oraz podaje ich nazwy

• wskazuje na mapie oraz nazywa obszary aktywne sejsmicznie i wulkanicznie w Ameryce

• wymienia nazwy rdzennych mieszkańców Ameryki oraz odmian ludzkich zamieszkujących Amerykę

• wyjaśnia pochodzenie ludności Ameryki

• opisuje wielkie migracje w dziejach Ameryki

• analizuje saldo migracji

• wykazuje zróżnicowanie ludności Ameryki

• wymienia przyczyny dużego zróżnicowania etnicznego i kulturowego ludności Ameryki

• wskazuje na mapie obszary gęsto i słabo zaludnione w Ameryce oraz podaje ich nazwy

• opisuje, korzystając z mapy, rozmieszczenie ludności Ameryki Północnej i Południowej

• wskazuje na mapie największe miasta Ameryki i wymienia ich nazwy

• porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki

• wskazuje na mapie świata Stany Zjednoczone, podaje nazwę ich stolicy i nazwy państw sąsiadujących

• określa położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych

• wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych

• omawia cechy ukształtowania powierzchni Stanów Zjednoczonych

• wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych

• wymienia nazwy najważniejszych surowców mineralnych wydobywanych w Stanach Zjednoczonych

• przedstawia najważniejsze cechy gospodarki Stanów Zjednoczonych

• opisuje cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych

• wymienia nazwy głównych roślin uprawianych
na terenie Stanów Zjednoczonych

• wymienia nazwy regionów gospodarczych Stanów Zjednoczonych

• wskazuje na mapie oraz charakteryzuje regiony gospodarcze Stanów Zjednoczonych

• opisuje zróżnicowanie ludności Stanów Zjednoczonych

• wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy

• wyjaśnia znaczenie terminów: „megalopolis”, „technopolia”

• wskazuje na mapie największe aglomeracje Stanów Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy

• wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy

• określa położenie geograficzne Brazylii

• wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne
i najważniejsze rzeki Brazylii oraz wymienia ich nazwy

• opisuje portugalskie korzenie ludności Brazylii

• wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu urbanizacji w Brazylii

• charakteryzuje rozmieszczenie ludności w Brazylii

• omawia działania podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania interioru

• określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii

• wskazuje na mapie największe miasta Brazylii
i wymienia ich nazwy

• wymienia skutki wylesiania Amazonii

• opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem

• określa położenie matematyczno-geograficzne Ameryki

• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki

• porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Ameryki z linią brzegową
i ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów

• wykazuje związki między budową geologiczną
a ukształtowaniem pionowym Ameryki

• wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi
w Ameryce

• wykazuje wpływ rzeźby terenu na cechy klimatu Ameryki

• omawia skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej

• opisuje cechy klimatu Ameryki Północnej
i Południowej na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej

• wyjaśnia mechanizm powstawania tornad

• wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności w Ameryce

• wykazuje wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat Ameryki

• analizuje przyczyny i kierunki migracji ludności
do Ameryki

• oblicza saldo migracji w Ameryce i formułuje wnioski

• wyjaśnia wpływ migracji na zróżnicowanie kulturowe i etniczne ludności Ameryki

• porównuje strukturę etniczną w wybranych krajach Ameryki i formułuje wnioski

• wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej
i Południowej

• analizuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie ludności w Ameryce Północnej i Południowej

• analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany

• wykazuje zależności między warunkami naturalnymi a rozmieszczeniem ludności w Ameryce

• wyjaśnia, dlaczego Ameryka określana jest mianem tygla kultur

• analizuje strukturę PKB Stanów Zjednoczonych
i formułuje wnioski

• ocenia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa Stanów Zjednoczonych

• charakteryzuje dominujący typ gospodarki rolnej
w Stanach Zjednoczonych

• analizuje strukturę użytkowania ziemi w Stanach Zjednoczonych

• wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych

• analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii w Stanach Zjednoczonych

• określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej

• wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych

• porównuje ruch pasażerski w portach lotniczych Stanów Zjednoczonych i innych państw oraz formułuje wnioski

• wykazuje zależność między wysokim poziomem gospodarki a poziomem rozwoju transportu
w Stanach Zjednoczonych

• charakteryzuje oraz wskazuje na mapie megalopolis wschodniego wybrzeża

• uzasadnia, że Stany Zjednoczone są krajem imigrantów

• analizuje problem nielegalnej imigracji do Stanów Zjednoczonych

• wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności Brazylii

• analizuje zmiany poziomu urbanizacji Brazylii
i formułuje wnioski

• analizuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach Brazylii

• opisuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności
w Brazylii

• analizuje przyczyny i skutki migracji ze wsi do miast

• wykazuje problemy wielkich miast Brazylii

• przedstawia problemy Indian

• analizuje przyczyny i skutki wylesiania Amazonii

• analizuje naturalne i antropogeniczne zagrożenia

dla puszczy amazońskiej

1.7

1.8

11.

Mozaika społeczna Ameryki

• pochodzenie ludności Ameryki

• odmiany człowieka

• zróżnicowanie etniczne
i kulturowe ludności Ameryki

• rozmieszczenie ludności Ameryki

1.8

10.11

12.

Pierwsze mocarstwo świata – USA

• cechy położenia geograficznego Stanów Zjednoczonych

• Stany Zjednoczone jako potęga gospodarcza

• rola Stanów Zjednoczonych
w gospodarce światowej

• transport w Stanach Zjednoczonych

• ludność i urbanizacja Stanów Zjednoczonych

• regiony gospodarcze Stanów Zjednoczonych; zależność pomiędzy ich gospodarką
a warunkami środowiska przyrodniczego

• ludność i urbanizacja

1.8

10.13

13.

Zielone płuca świata – Brazylia

• cechy położenia geograficznego Brazylii

• pochodzenie ludności Brazylii

• migracje ze wsi do miast

• problemy wielkich miast

• gospodarcze wykorzystywanie Amazonii – konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem

1.8

10.12

14.

Podsumowanie działu II

15.

Praca klasowa z działu II Ameryka

16/

17.

Australia – kontynent na antypodach

• położenie Australii

• środowisko przyrodnicze Australii

• zasoby wodne Australii

• ludność i urbanizacja Australii

• gospodarka Australii

• Oceania

Uczeń:

• wskazuje na mapie świata Australię i Oceanię

• określa położenie geograficzne Australii i Oceanii

• opisuje, korzystając z mapy, linię brzegową
i ukształtowanie pionowe Australii

• wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne Australii: rzeki, jeziora i krainy geograficzne oraz podaje ich nazwy

• wymienia nazwy osobliwości przyrodniczych Australii

• wyjaśnia znaczenie terminów: „endemit”, „basen artezyjski”, „studnia artezyjska”

• charakteryzuje cechy klimatu oraz specyfikę świata roślin i zwierząt Australii na podstawie map klimatycznych i klimatogramów

• omawia rozmieszczenie basenów artezyjskich
w Australii

• wskazuje na mapie Australii obszary o największej gęstości zaludnienia oraz obszary niezamieszkane

• opisuje rdzennych mieszkańców Australii

• wskazuje na mapie największe miasta Australii oraz wymienia ich nazwy

• wymienia główne cechy gospodarki Związku Australijskiego

• wyjaśnia uwarunkowania rozwoju hodowli owiec
w Australii

• dokonuje podziału geograficznego Oceanii na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Australii

• porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Australii ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów

• wykazuje zależność między symetrycznym położeniem Australii po obu stronach zwrotnika Koziorożca a uwarunkowaniami klimatycznymi

• analizuje zależności między warunkami klimatycznymi a występowaniem wód powierzchniowych w Australii

• wykazuje przyczyny i skutki ubóstwa wód powierzchniowych w Australii

• analizuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności Australii i Oceanii

• omawia wybrane zagadnienia gospodarcze
ze szczególnym uwzględnieniem roli górnictwa
i rolnictwa

• przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Związku Australijskiego na tle warunków naturalnych

• wyjaśnia zależności między warunkami środowiska

przyrodniczego Australii a sposobami gospodarowania w rolnictwie

1.7

1.8

10.14

18/19.

Lodowe pustynie

• cechy położenia geograficznego i środowiska geograficznego Antarktyki

• sytuacja prawna Antarktydy

• działalność człowieka na obszarze Arktyki i Antarktyki

• cechy i przyczyny zmian
w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych

• udział Polaków w badaniach obszarów polarnych

• dziura ozonowa

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminów: „Arktyka”, „Antarktyka”

• wskazuje na mapie świata Arktykę i Antarktykę

• przedstawia cechy położenia Arktyki i Antarktyki
na podstawie mapy

• wymienia główne cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ze szczególnym uwzględnieniem cech klimatu

• wyjaśnia uwarunkowania cech środowiska przyrodniczego Antarktyki i Arktyki

• wyjaśnia znaczenie terminów: „góra lodowa”, „pak lodowy”

• opisuje działalność człowieka w Arktyce
i Antarktyce

• wymienia główne cechy i przyczyny zmian
w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych

• wymienia nazwy dwóch polskich polarnych stacji badawczych

Uczeń:

• porównuje środowisko przyrodnicze Arktyki
i Antarktyki

• opisuje czynniki warunkujące klimat obszarów okołobiegunowych

• wyjaśnia występowanie pokrywy lodowej na obszarach okołobiegunowych

• omawia sytuację prawną Antarktyki

• proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych

• wykazuje konieczność ochrony przyrody obszarów okołobiegunowych

• omawia wkład Polaków w badania obszarów

polarnych

1.7

1.8

10.15

20.

Podsumowanie działu III i IV

21.

Praca klasowa z działu III i IV Australia, Arktyka, Antarktyka

22/

23.

Azja – kontynent wielkich kontrastów

• położenie geograficzne Azji

• strefy klimatyczno-roślinne Azji

• wody powierzchniowe Azji

• najstarsze azjatyckie cywilizacje

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminu „Eurazja”

• wskazuje na mapie świata Eurazję i Azję

• określa położenie geograficzne Eurazji i Azji

• wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Azji i podaje ich nazwy

• wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Azji oraz wymienia ich nazwy

• charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Azji

• wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji

• opisuje cechy klimatu Azji na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej

• charakteryzuje wybrane strefy roślinne Azji

• opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych
w Azji na podstawie mapy

• wymienia przykłady kontrastów geograficznych Azji

• opisuje, na podstawie mapy, przebieg granicy między Azją a Europą

• wyjaśnia znaczenie terminu „monsun”

• odróżnia monsun letni od monsunu zimowego

• omawia, na podstawie schematu, cyrkulację monsunową w Azji Południowej i Południowo-
-Wschodniej

• wskazuje na mapie obszary występowania monsunu

• porównuje, na podstawie diagramu, wielkość produkcji ryżu w wybranych krajach

• wskazuje na mapie obszary odznaczające się intensywną uprawą ryżu oraz wymienia ich nazwy

• opisuje wymagania klimatyczno-glebowe ryżu

• wskazuje na mapie Chiny, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących

• określa położenie geograficzne oraz cechy środowiska przyrodniczego Chin

• wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne i rzeki w Chinach oraz podaje ich nazwy

• podaje liczbę ludności Chin

• wyjaśnia zjawisko zachwiania równowagi płci

• opisuje bariery osadnicze w Chinach Zachodnich

• wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności Chin

• opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarczego Chin

• wymienia nazwy bogactw mineralnych Chin

• wymienia najdynamiczniej rozwijające się działy gospodarki w Chinach

• wymienia nazwy głównych roślin uprawnych

• wymienia najważniejsze cechy gospodarki Chin

• wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów
o dużej koncentracji przemysłu w Chinach

• opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa
w Chinach

• wskazuje na mapie świata Japonię i podaje nazwę jej stolicy

• opisuje położenie geograficzne Japonii na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• omawia cechy środowiska przyrodniczego Japonii

• charakteryzuje klimat Japonii

• wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Japonii

• opisuje skutki trzęsień ziemi, tajfunów i tsunami

• wymienia działania umożliwiające życie i gospodarowanie w trudnych warunkach przyrodniczych

• wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki

• wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju Japonii po II wojnie światowej

• wyjaśnia znaczenie dużych nakładów finansowych na oświatę i badania naukowe w Japonii

• wymienia japońskie produkty znane na całym świecie

• wymienia nazwy głównych roślin uprawianych w Japonii

• opisuje udział usług w strukturze PKB Japonii

• opisuje czynniki pozaprzyrodnicze sprzyjające rozwojowi rolnictwa w Japonii

• wyjaśnia znaczenie terminu „marikultura”

• przedstawia znaczenie rybołówstwa dla Japonii

• podaje liczbę mieszkańców Japonii

• wskazuje na mapie Indie, wymienia nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw sąsiadujących

• określa położenie geograficzne Indii

• wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz rzek Indii

• omawia cechy środowiska przyrodniczego Indii

• podaje liczbę ludności Indii

• omawia prognozy wzrostu liczby ludności Indii

• przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach

• wyjaśnia znaczenie terminu „zielona rewolucja”

• opisuje poziom rozwoju rolnictwa Indii

• charakteryzuje uwarunkowania rolnictwa Indii

• wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła

• wymienia nazwy głównych roślin uprawnych
w Indiach

• przedstawia czynniki rozwoju przemysłu w Indiach

• wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii

• wskazuje na mapie gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech

• wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii

• opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze
w Indiach

• wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód”

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu

• opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy

• opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu

• wymienia cechy środowiska przyrodniczego
i gospodarki Bliskiego Wschodu

• charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie

• wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze zasoby ropy naftowej

• wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC”

• charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego

• wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi

• opisuje cechy kultury islamskiej

Uczeń:

• opisuje osiągnięcia najstarszych cywilizacji azjatyckich

• porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Azji z linią brzegową i ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów

• porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Azji ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów

• omawia geograficzne czynniki warunkujące klimat Azji

• wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności

• wyjaśnia, na czym polega kontrastowość klimatyczna Azji

• wyjaśnia przyczyny i skutki wysychania Jeziora Aralskiego

• wyjaśnia, na czym polega promienisty układ wielkich systemów rzecznych Azji

• wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów

• analizuje wpływ cyrkulacji monsunowej w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej na życie codzienne
i gospodarowanie mieszkańców tych regionów

• opisuje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze skutki zaburzenia rytmu cyrkulacji monsunowej

• wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw
i kulturą ryżu a cechami klimatu monsunowego
w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej

• wykazuje znaczenie tarasowania stoków

• wykazuje znaczenie ryżu dla kultury społeczeństwa azjatyckiego

• przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje

• omawia kontrasty przyrodnicze Chin

• analizuje wykresy i dane liczbowe liczby ludności
i współczynnika przyrostu naturalnego w Chinach

• wyjaśnia, na czym polega chiński program kontroli urodzeń

• określa cele i skutki programu kontroli urodzeń
w Chinach

• porównuje wartość PKB Chin z wartością PKB innych krajów

• wyjaśnia kierunki rozwoju gospodarczego Chin

• wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej

• wykazuje przyczyny migracji ludności Chin ze wsi do miast

• wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a rozwojem gospodarczym Chin

• analizuje przyczyny szybkiego rozwoju gospodarczego Chin w ostatnich latach

• wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę

• charakteryzuje geograficzne czynniki kształtujące klimat Japonii

• wyjaśnia wpływ cyrkulacji monsunowej na klimat Japonii

• opisuje skutki położenia Japonii w strefie aktywności wulkanicznej i sejsmicznej

• wykazuje przyczyny i znaczenie działań umożliwiających życie w trudnych warunkach
w Japonii

• wykazuje znaczenie czynników społeczno-

-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego

• analizuje strukturę eksportu Japonii i formułuje wnioski

• wyjaśnia, dlaczego główne ośrodki gospodarcze Japonii są skoncentrowane na wybrzeżach tego kraju

• wykazuje, że Japonia jest potęgą gospodarczą

• wykazuje przyczyny i skutki spowolnienia gospodarczego Japonii

• przedstawia przyczyny dużej gęstości zaludnienia na wyspie Honsiu

• analizuje diagram ilustrujący zmiany liczby ludności Indii w XX i XXI wieku

• wykazuje problemy związane ze stale zwiększającą się liczbą ludności w Indiach

• opisuje system kastowy społeczeństwa Indii

• analizuje cechy indyjskiego rolnictwa i formułuje wnioski

• wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju nowoczesnych usług w Indiach

• przewiduje społeczno-gospodarcze skutki eksplozji demograficznej w Indiach

• wykazuje wpływ hinduizmu na życie i działalność ludzi

• analizuje poziom rozwoju gospodarczego Indii

• uzasadnia lokalizację okręgów przemysłowych

w Indiach

• wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii w Indiach

• wskazuje warunki przyrodnicze Bliskiego Wschodu niekorzystne dla działalności gospodarczej człowieka

• analizuje rozmieszczenie, zasoby i wydobycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie na podstawie map tematycznych i danych statystycznych

• analizuje udział państw Bliskiego Wschodu
w światowym wydobyciu ropy naftowej i formułuje wnioski

• wykazuje korzyści gospodarcze i społeczne wynikające z eksportu ropy naftowej oraz produktów powstałych w wyniku jej przetworzenia

• analizuje wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w wybranych krajach Bliskiego Wschodu i formułuje wnioski

• charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego

• analizuje skutki konfliktów na Bliskim Wschodzie

• uzasadnia tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną gospodarkę

• porównuje poziom życia mieszkańców poszczególnych krajów Bliskiego Wschodu

• opisuje wpływ religii na gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu i życie muzułmanów

1.7

1.8

10.1

10.2

24.

W rytmie monsunu

• cyrkulacja monsunowa w Azji Południowej i Południowo-
-Wschodniej

• cechy rolnictwa monsunowego

• wpływ cyrkulacji monsunowej na rytm upraw i życie ludzi

• termin „kultura ryżu”,

• wpływ specyfiki upraw ryżu na cechy społeczeństw zamieszkujących Azję Południową i Południowo-
-Wschodnią

• zagrożenia powodziowe i klęski suszy

1.8

10.5

25.

Chiny – najludniejszy kraj świata

• położenie geograficzne Chin

• liczba ludności Chin i jej zmiany; przyczyny wzrostu liczby ludności w Chinach

• program kontroli urodzeń

• rozmieszczenie ludności
w Chinach

• kierunki rozwoju gospodarczego Chin

• znaczenie Chin
w gospodarce światowej

• migracje ludności

1.8

10.3

26.

Japonia – kraj kwitnącej gospodarki

• położenie geograficzne Japonii

• klimat Japonii

• klęski żywiołowe

• działania umożliwiające życie
w trudnych warunkach

• znaczenie czynników społeczno-kulturowych
w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii

• gospodarka Japonii

• marikultura

• ludność

1.7

1.8

10.4

27.

Indie – państwo bogaczy
i nędzarzy

• położenie geograficzne Indii

• problemy demograficzne

• główne kierunki rozwoju gospodarczego

• przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii, technopolia

• kontrasty społeczno-
-gospodarcze Indii – ich przyczyny i skutki

1.8

10.6

28.

Czarne złoto Bliskiego Wschodu

• termin „region Bliskiego Wschodu”

• położenie geograficzne regionu Bliskiego Wschodu

• środowisko przyrodnicze Bliskiego Wschodu

• zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie

• kierunki i poziom rozwoju gospodarczego krajów Bliskiego Wschodu

• konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie

• cechy kulturowe krajów Bliskiego Wschodu

• wpływ islamu na życie mieszkańców Bliskiego Wschodu

1.7

1.8

10.7

29.

Podsumowanie działu V

30.

Praca klasowa z działu V Azja

31/

32.

Środowisko przyrodnicze Starego Kontynentu

• położenie geograficzne
i granice Europy

• linia brzegowa Europy

• budowa geologiczna Europy

• ukształtowanie powierzchni Europy

• warunki klimatyczne
i roślinność Europy

• wody powierzchniowe Europy

Uczeń:

• wskazuje na mapie świata Europę

• określa położenie geograficzne Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wymienia ich nazwy

• charakteryzuje linię brzegową Europy na podstawie mapy

• wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny i góry Europy oraz wymienia ich nazwy

• wymienia cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy

• porównuje średnią wysokość Europy ze średnią wysokością innych kontynentów

• wykazuje typowo nizinny charakter ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy

• przedstawia czynniki geograficzne wpływające na klimat Europy

• wyjaśnia znaczenie terminu „kontynentalizm klimatu”

• opisuje klimat Europy na podstawie mapy

• charakteryzuje wybrane strefy roślinne Europy

• wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki
i jeziora oraz wymienia ich nazwy

• opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych na podstawie mapy

• omawia przemiany polityczne w Europie po 1989 roku

• wyjaśnia przyczyny zmian na mapie politycznej Europy po 1989 roku

• wyjaśnia skutki rozpadu ZSRR

• wymienia nazwy wybranych krajów Europy i ich stolic

• wskazuje najmniejsze i największe państwa Europy pod względem powierzchni i liczby ludności na mapie politycznej Europy

• wskazuje na mapie kraje położone zarówno

w Europie, jak i Azji oraz podaje ich nazwy

• podaje liczbę ludności Europy

• opisuje liczbę ludności Europy na tle ludności świata

• przedstawia zmiany liczby ludności w latach 2000–2007 w Europie

• wymienia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego w Europie

• analizuje przyczyny i skutki niskiego przyrostu naturalnego

• wymienia nazwy krajów o najniższym i najwyższym współczynniku przyrostu naturalnego w Europie

• porównuje współczynnik przyrostu naturalnego w wybranych krajach Europy

• wymienia nazwy krajów zamieszkiwanych przez ludność o największej średniej długości życia

• analizuje liczbę ludności powyżej 65 roku życia
w wybranych krajach

• wymienia czynniki wpływające na długość życia
w Europie

• porównuje strukturę wiekową Europy i Afryki

• opisuje różnice w wyglądzie osób pochodzących

z różnych części Europy

• wymienia odmiany człowieka zamieszkujące Europę

• wymienia nazwy rodzin językowych, do których należą języki europejskie

• przedstawia zróżnicowanie językowe mieszkańców Europy

• wymienia nazwy państw, w których obowiązuje więcej niż jeden język urzędowy

• wymienia przykłady zróżnicowania kulturowego mieszkańców Europy

• opisuje strukturę wyznaniową mieszkańców Europy

• opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy

• wskazuje na mapie obszary o największej

i najmniejszej gęstości zaludnienia w Europie oraz wymienia ich nazwy

• opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy

• omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie

• wskazuje na mapie największe miasta Europy

i wymienia ich nazwy

• opisuje, na podstawie mapy, położenie Londynu

• wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady europejskich metropolii

• wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata”

• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje skandynawskie”

• wskazuje kraje Europy Północnej na mapie

i wymienia ich nazwy

• opisuje położenie państw Europy Północnej

• opisuje warunki przyrodnicze Europy Północnej

• wymienia warunki przyrodnicze Europy Północnej niesprzyjające działalności człowieka

• wyjaśnia łagodzący wpływ prądu morskiego na cechy klimatu Europy Północnej

• wymienia cechy środowiska Europy Północnej sprzyjające działalności człowieka

• wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich

• przedstawia główne działy przemysłu dynamicznie rozwijające się w krajach Europy Północnej

• przedstawia wykorzystanie surowców odnawialnych w produkcji energii

• wyjaśnia znaczenie terminu „okres wegetacyjny”

• charakteryzuje rolnictwo Europy Północnej

• omawia znaczenie upraw roślin w specjalnie ogrzewanych i doświetlanych szklarniach
w Europie Północnej

• wykazuje znaczenie położenia Skandynawii
i omawia sposoby wykorzystania mórz

• analizuje wielkość połowów ryb w wybranych krajach świata i krajach Europy Północnej

• opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich w Europie Północnej

• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje alpejskie”

• wskazuje kraje alpejskie i ich stolice na mapie ogólnogeograficznej oraz podaje ich nazwy

• omawia położenie krajów alpejskich na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• opisuje warunki klimatyczne w Alpach

• wyjaśnia uwarunkowania występowania lodowców górskich w Alpach

• wyjaśnia termin „granica wiecznego śniegu”

• charakteryzuje piętra klimatyczno-roślinne w Alpach

• opisuje rzeźbę Alp

• wyjaśnia występowanie wielu źródeł rzek europejskich w Alpach

• wymienia wiodące działy gospodarki krajów alpejskich

• opisuje główne kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich

• ocenia warunki rozwoju hydroenergetyki krajów alpejskich

• opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich

• wskazuje na mapie największe miasta krajów alpejskich i wymienia ich nazwy

• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje śródziemnomorskie”

• wskazuje na mapie kraje Europy Południowej i ich stolice oraz wymienia ich nazwy

• omawia położenie geograficzne krajów śródziemnomorskich na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• opisuje warunki środowiska przyrodniczego krajów śródziemnomorskich

• charakteryzuje warunki klimatyczne i roślinność krajów śródziemnomorskich na podstawie map tematycznych

• wyjaśnia znaczenie terminu „makia”

• charakteryzuje walory przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej

• przedstawia turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego

• wskazuje na mapie wyspy położone na Morzu Śródziemnym oraz wymienia ich nazwy

• wskazuje na mapie góry znajdujące się na obszarze południowej Europy i wymienia ich nazwy

• wymienia przykłady atrakcji turystycznych południowej Europy

• opisuje, na podstawie mapy tematycznej, rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych Europy Południowej

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję
i podaje nazwę jej stolicy

• opisuje położenie geograficzne Francji

• wymienia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunkujące rozwój rolnictwa we Francji

• charakteryzuje warunki klimatyczno-glebowe warunkujące rozwój rolnictwa we Francji

• opisuje ukształtowanie terenu we Francji na podstawie mapy

• wskazuje na mapie gospodarczej najważniejsze regiony rolnicze Francji i charakteryzuje je

• wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji

• analizuje wielkość plonów pszenicy i buraków cukrowych w wybranych krajach

• opisuje produkty charakterystyczne dla Francji

• opisuje Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej

• identyfikuje cechy rolnictwa towarowego

Uczeń:

• opisuje położenie geograficzne Europy i jej granice

z innymi kontynentami na mapie ogólnogeograficznej świata

• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Europy

• wykazuje następstwa południkowej
i równoleżnikowej rozciągłości Europy

• porównuje linię brzegową Europy z linią brzegową innych kontynentów

• wykazuje związki między budową geologiczną
a ukształtowaniem pionowym Europy

• porównuje ukształtowanie powierzchni Europy

z ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów

• przedstawia genezę powstania gór w Europie

• wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni

Europy

• wyjaśnia wpływ działalności rzek na rzeźbę powierzchni Europy

• wykazuje wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Europy

• wyjaśnia zależności między typem klimatu

a występowaniem roślinności

• wyjaśnia genezę wybranych europejskich jezior

• analizuje przyczyny rozpadu ZSRR i Jugosławii

• wyjaśnia znaczenie terminu „suwerenność”

• wykazuje znaczenie procesów integracyjnych zachodzących w Europie

• opisuje cele i zadania Unii Europejskiej

• wyróżnia regiony geopolityczne Europy i uzasadnia

ich powstanie

• przedstawia terytoria zależne wybranych krajów

• wykazuje, że tempo wzrostu liczby ludności

w Europie jest najniższe na świecie

• analizuje piramidę płci i wieku oraz formułuje wnioski

• porównuje wartość współczynnika przyrostu

naturalnego z odsetkiem ludności powyżej 65 roku życia w Europie i formułuje wnioski

• analizuje prognozy zmian demograficznych

w Europie

• wyjaśnia przyczyny starzenia się europejskich społeczeństw

• wykazuje konsekwencje starzenia się społeczeństw europejskich

• wyjaśnia przyczyny i skutki wydłużania się średniej

długości życia w Europie

• analizuje problemy demograficzne Europy

i formułuje wnioski

• porównuje strukturę wyznaniową ludności
w wybranych krajach Europy

• opisuje przyczyny i konsekwencje zróżnicowania ludności Europy

• wykazuje wielokulturowość Europy

• wykazuje skutki wielokulturowości mieszkańców

Europy

• opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie ludów Europy

• wyjaśnia przyczyny warunkujące rozmieszczenie ludności w Europie

• analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji

w krajach Europy

• omawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Londynu jako światowej metropolii

• uzasadnia, że Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa

• charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów Europy Północnej

• porównuje środowisko przyrodnicze krajów Europy Północnej

• wyjaśnia, dlaczego porty morskie położone

za kołem podbiegunowym nie zamarzają

• wykazuje zależności między warunkami

klimatycznymi a typową roślinnością Europy Północnej

• wykazuje niekorzystny wpływ warunków

środowiska przyrodniczego Europy Północnej na działalność gospodarczą

• wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego

• analizuje i ocenia strukturę użytkowania ziemi

w Europie Północnej

• ocenia poziom życia mieszkańców Europy

Północnej

• wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności w Europie Północnej

• charakteryzuje zjawisko odpływu ludności

z obszarów północnej Skandynawii

• przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej

• charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów alpejskich

• charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej

• charakteryzuje czynniki decydujące

o wykształceniu się pięter klimatyczno-roślinnych

w Alpach

• wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze

i gospodarkę krajów alpejskich

• analizuje strukturę użytkowania ziemi krajów

alpejskich i formułuje wnioski

• wykazuje znaczenie sektora usług turystycznych

i finansowych

• analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego w Szwajcarii

• wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw

wysoko rozwiniętych

• wykazuje odrębność kulturową mieszkańców gór

• wykazuje atrakcyjność przyrodniczą Europy

Południowej

• wykazuje związki między rozwojem turystyki

a warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem kulturowym

• wykazuje turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego

• opisuje wybrane atrakcje turystyczne regionu

• analizuje infrastrukturę turystyczną i jej znaczenie w rozwoju turystyki Europy Południowej

• ocenia rolę turystyki w rozwoju gospodarczym krajów Europy Południowej

• wykazuje zależności między wielkością ruchu

turystycznego a przychodami wybranych krajów śródziemnomorskich oraz formułuje wnioski

• wykazuje niekorzystny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze

• analizuje strukturę użytkowania ziemi we Francji

• wykazuje wpływ czynników pozaprzyrodniczych na

wielkość produkcji roślinnej i zwierzęcej we Francji

• wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie upraw we Francji

• wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji, związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem
i efektywnością produkcji rolnej

• dowodzi, że francuskie rolnictwo jest wysoko rozwinięte

• ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie

• wykazuje, że przemysł środków transportu ma duże znaczenie dla gospodarki Francji

• ukazuje dziedzictwo kulturowe krajów

śródziemnomorskich

1.6

1.7

1.8

9.2

33.

Europa – kontynent nowych państw

• zmiany na politycznej mapie Europy po 1989 roku – przyczyny

• największe i najmniejsze państwa w Europie pod względem powierzchni
i liczby ludności

• Unia Europejska

1.8

9.1

9.3

34.

Europa się starzeje

• ludność Europy na tle ludności świata

• przyrost naturalny

• piramida płci i wieku

• średnia długość życia

• konsekwencje starzenia się społeczeństwa europejskiego

1.8

9.3

9.3

35/

36.

Ludność
i urbanizacja
w Europie

• zróżnicowanie religijne, językowe i narodowościowe ludności Europy

• wielokulturowość Europy

• rozmieszczenie ludności Europy

• wskaźnik urbanizacji
w wybranych krajach Europy

• Londyn – położenie
i wielkość zespołu miejskiego

• układ przestrzenny Londynu

• znaczenie Londynu jako światowej metropolii

1.8

9.3

9.7

37.

Surowe środowisko Europy Północnej

• położenie geograficzne krajów skandynawskich

• cechy środowiska przyrodniczego Europy Północnej (rzeźba terenu, klimat, roślinność)

• rozmieszczenie ludności
w Europie Północnej

• kierunki rozwoju gospodarczego krajów skandynawskich

1.7

1.8

9.4

38.

Gospodarka
w cieniu Alp

• położenie krajów alpejskich

• wpływ gór na cechy środowiska i gospodarkę krajów alpejskich

• rozmieszczenie ludności
w krajach alpejskich

• cechy rolnictwa i przemysłu krajów alpejskich

• znaczenie usług dla gospodarki krajów alpejskich

1.7

1.8

9.8

39.

Turystyczne bogactwo Europy Południowej

• położenie geograficzne krajów śródziemnomorskich

• cechy środowiska przyrodniczego Europy Południowej (klimat, roślinność śródziemnomorska)

• związki między rozwojem turystyki a warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej

1.7

1.8

1.9

9.9

9.10

40/

41.

Francja – rolnictwo XXI wieku

• położenie geograficzne Francji

• środowisko przyrodnicze Francji

• czynniki przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze warunkujące rozwój rolnictwa we Francji

• cechy rolnictwa Francji

1.8

9.5

42

Podsumowanie działu VI

43.

Praca klasowa z działu VI Europa

44.

Niemcy – potęga gospodarcza

• sąsiedzi Polski

• położenie geograficzne Niemiec

• środowisko przyrodnicze Niemiec

• czynniki rozwoju gospodarczego Niemiec

• usługi

• przemysł

• kierunki i przyczyny zmian
w strukturze przemysłu
w Zagłębiu Ruhry

• rolnictwo

• problemy gospodarcze
i społeczne Niemiec

Uczeń:

• wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską
i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej

• podaje długość granic Polski z poszczególnymi państwami

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, wymienia nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących

• określa położenie geograficzne Niemiec na mapie ogólnogeograficznej

• wskazuje na mapie główne krainy geograficzne oraz najważniejsze rzeki Niemiec i wymienia ich nazwy

• przedstawia czynniki dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec

• przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec

• przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki
i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry

• wymienia nazwy wybranych roślin uprawianych
w Niemczech

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy
i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami

• opisuje położenie geograficzne Słowacji i Czech
na mapie ogólnogeograficznej

• wskazuje na mapie główne krainy geograficzne
i najważniejsze rzeki Czech i Słowacji oraz wymienia ich nazwy

• przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji

• opisuje zasoby bogactw naturalnych Czech
i Słowacji

• opisuje atrakcje Czech i Słowacji przyciągające turystów

• wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji

• wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami

• opisuje położenie geograficzne Litwy, Białorusi
i Ukrainy

• wskazuje na mapie główne krainy geograficzne oraz najważniejsze rzeki Litwy, Białorusi i Ukrainy
i wymienia ich nazwy

• charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Litwy, Białorusi i Ukrainy

• przedstawia cechy gospodarki Litwy, Białorusi
i Ukrainy

• przedstawia współczesne przemiany gospodarcze Ukrainy

• wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego tych państw

• przedstawia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukrainie

• wymienia problemy demograficzne Białorusi, Litwy
i Ukrainy

• wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja”

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Rosję
i podaje nazwę jej stolicy

• określa położenie geograficzne Rosji na mapie ogólnogeograficznej

• wskazuje na mapie główne krainy geograficzne, rzeki i jeziora Rosji oraz podaje ich nazwy

• omawia cechy ukształtowania powierzchni Rosji

• charakteryzuje strefy klimatyczno-roślinne Rosji

• wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji

• wyjaśnia znaczenie terminu „wieloletnia zmarzlina”

• wymienia nazwy obszarów najgęściej zaludnionych w Rosji

• opisuje rozmieszczenie ludności w Rosji na podstawie mapy gęstości zaludnienia

• przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia na wschód od Uralu

• wymienia najważniejsze problemy ludnościowe Rosji

• wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w Rosji

• przedstawia przyczyny spadku współczynnika urodzeń w Rosji

• wyjaśnia przyczyny depopulacji w Rosji

• opisuje zróżnicowanie etniczne, językowe i religijne mieszkańców Rosji

• wymienia główne cechy rosyjskiej gospodarki

• wymienia nazwy bogactw naturalnych Rosji

• wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów
o dużej koncentracji przemysłu w Rosji

Uczeń:

• wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Niemiec na podstawie wartości PKB i struktury zatrudnienia

• wykazuje wysoki poziom rozwoju przemysłu, rolnictwa i usług w Niemczech

• wykazuje znaczenie usług w gospodarce Niemiec

• analizuje działania Niemiec na rzecz ochrony

środowiska

• opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa Niemiec

• analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego i formułuje wnioski

• dowodzi, że Niemcy znajdują się w ścisłej czołówce najlepiej rozwiniętych państw świata

• przedstawia przyczyny spadku tempa rozwoju

gospodarczego Niemiec na początku XXI wieku

• wyjaśnia przyczyny i skutki ujemnego przyrostu

naturalnego w Niemczech

• analizuje przyczyny migracji ludności do Niemiec

• podaje przyczyny rozpadu Czechosłowacji

• charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych

źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Czech i Słowacji

• wykazuje podobieństwa i różnice w gospodarce Czech i Słowacji

• porównuje strukturę PKB oraz strukturę zatrudnienia Czech i Słowacji

• porównuje tempo rozwoju gospodarczego Czech
i Słowacji oraz formułuje wnioski

• porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski

• analizuje demograficzne podobieństwa i różnice Czech i Słowacji

• przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację

• projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji uwzględniając walory środowiska przyrodniczego
i kulturowego

• analizuje historię powstania Litwy, Ukrainy
i Białorusi

• porównuje poziom rozwoju gospodarczego Litwy, Białorusi i Ukrainy

• ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy,

Białorusi i Ukrainy

• opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarki Litwy

• wyjaśnia przyczyny słabego rozwoju

gospodarczego Białorusi

• opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa na Ukrainie

• wyjaśnia przyczyny kryzysu gospodarczego na Ukrainie po rozpadzie ZSRR

• wykazuje zróżnicowanie gospodarcze Litwy, Ukrainy i Białorusi

• omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły w tych krajach

• analizuje współczynnik przyrostu naturalnego na

Białorusi, Litwie i Ukrainie i formułuje wnioski

• wykazuje przyczyny i skutki depopulacji na

Białorusi, Litwie i Ukrainie

• przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi

i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji

• wykazuje atrakcje turystyczne Krymu

• wykazuje konsekwencje przyrodnicze dużej rozciągłości równoleżnikowej i południkowej Rosji

• charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych

źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Rosji

• wskazuje na mapie obszary występowania wieloletniej zmarzliny

• wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze Rosji

• wykazuje zróżnicowanie warunków przyrodniczych i ich wpływ na rozmieszczenie ludności
i działalność gospodarczą w Rosji

• analizuje zmiany przyrostu naturalnego w Rosji

i formułuje wnioski

• przewiduje skutki depopulacji w Rosji

• wyjaśnia przyczyny i skutki spadku średniej długości życia wśród mężczyzn w Rosji

• wykazuje zróżnicowanie narodowościowe

i kulturowe społeczeństwa rosyjskiego

• opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu w Rosji

• wykazuje, ze gospodarka Rosji ma charakter surowcowy

• analizuje strukturę eksportu Rosji i formułuje wnioski

• omawia najważniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa

• wykazuje zróżnicowanie gospodarcze Rosji

• wyjaśnia rolę Rosji w światowej gospodarce

i polityce

• uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o wielkich możliwościach gospodarczych

• przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych

w Rosji

1.8

8.1

8.2

9.6

45.

Słowacja
i Czechy – wspólna przeszłość, odrębna przyszłość

• położenie geograficzne Słowacji i Czech

• przeszłość i przyszłość Słowacji i Czech

• środowisko przyrodnicze Słowacji i Czech

• gospodarka Słowacji i Czech

• ludność Słowacji i Czech

1.8

8.1

8.5

46/

47.

Problemy gospodarcze oraz demograficzne Litwy, Białorusi
i Ukrainy

• położenie geograficzne Litwy, Ukrainy i Białorusi

• środowisko przyrodnicze Litwy, Ukrainy i Białorusi

• gospodarka Litwy, Ukrainy
i Białorusi

• turystyka Ukrainy

1.8

8.1

8.3

48.

Rosja – największe państwo świata

• położenie geograficzne Rosji

• zróżnicowanie warunków przyrodniczych oraz ich wpływ na rozmieszczenie ludności i działalność gospodarczą

• ludność – zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe Rosji

• zróżnicowanie gospodarcze Rosji

1.8

8.1

8.4

49.

Podsumowanie działu VII

50.

Praca klasowa z działu VII Sąsiedzi Polski

51.

Położenie i granice Polski

• położenie Polski w Europie i na świecie

• położenie własnego regionu na mapie Polski

• granice i obszar Polski

• sąsiedzi Polski

Uczeń:

• wskazuje Polskę na ogólnogeograficznej mapie Europy

• charakteryzuje na podstawie mapy położenie Polski na świecie i w Europie

• wymienia nazwy skrajnych punktów Polski i wskazuje je na mapie

• wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej

• wymienia cechy położenia Polski

• wymienia zalety położenia Polski

• opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej przebieg granicy lądowej Polski

• opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej

Uczeń:

określa położenie matematyczne Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski

• opisuje położenie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski, korzystając z map: Polski, Europy oraz świata

• opisuje położenie własnego regionu na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski

• opisuje zasięg wód terytorialnych na podstawie mapy Polski

• opisuje granice Polski na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski i danych statystycznych

• oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski

• ocenia położenie Polski w Europie i na świecie

1.5

1.6

1.7

1.8

4.1

52.

Budowa geologiczna

• budowa geologiczna Polski

• jednostki tektoniczne Polski

• najważniejsze wydarzenia na obszarze Polski w poszczególnych erach geologicznych

Uczeń:

• wymienia nazwy głównych jednostek tektonicznych Polski i wskazuje te jednostki na mapie geologicznej

• opisuje na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia geologiczne na terenie Polski

• wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze

• wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich oraz wskazuje je na mapie Polski

• opisuje proces powstawania węgla kamiennego

Uczeń:

• charakteryzuje główne jednostki tektoniczne Polski

• wykazuje związki między budową geologiczną a dziejami geologicznymi

• analizuje uwarunkowania powstawania gór w Polsce

• przyporządkowuje nazwy pasm górskich do nazw orogenez, w których te góry powstawały

• rozpoznaje rodzaje węgla i charakteryzuje warunki, w których powstawał węgiel kamienny

1.8,

4.2

53.

Zlodowacenia na obszarze Polski

• zlodowacenia na obszarze Polski

• formy rzeźby młodoglacjalnej

• górskie formy polodowcowe

Uczeń:

• opisuje proces powstawania węgla kamiennego

• wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje ich zasięg na mapie Polski

• rozpoznaje na schematach formy polodowcowe i wskazuje obszary ich występowania na mapie Polski

• rozpoznaje górskie formy polodowcowe na schematach

• wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski

Uczeń:

omawia uwarunkowania występowania zlodowaceń w Polsce

• opisuje warunki powstania form polodowcowych

• wyjaśnia genezę wybranych form polodowcowych

• analizuje i porównuje cechy krajobrazów staroglacjalnego i młodoglacjalnego

• wykazuje pasowość ukształtowania powierzchni Polski

• wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski

• wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski

• charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski

• porównuje cechy rzeźby terenu poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni Polski

• opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział nizin, wyżyn i gór w powierzchni Polski

• oblicza różnice wysokości bezwzględnej, korzystając z mapy hipsometrycznej

1.8

4.2

54/ 55.

Ukształtowanie powierzchni

• pasowość rzeźby terenu Polski

• charakterystyka pasów rzeźby terenu w Polsce

• zależność między współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi

Uczeń:

• wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski

• omawia cechy rzeźby powierzchni Polski na podstawie mapy hipsometrycznej Polski

• wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie Polski

• wymienia nazwy regionów geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje te regiony na mapie Polski

• wymienia nazwy punktów najwyżej i najniżej położonych w Polsce i wskazuje te punkty na mapie

• odczytuje z mapy hipsometrycznej wysokości względne i bezwzględne

• charakteryzuje poszczególne pasy ukształtowania powierzchni w Polsce

• rozróżnia przedstawione na ilustracjach formy rzeźby terenu

Uczeń:

• charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski

• porównuje cechy rzeźby terenu poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni Polski

• opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział nizin, wyżyn i gór w powierzchni Polski

• oblicza różnice wysokości bezwzględnej, korzystając z mapy hipsometrycznej

1.7

4.2

56.

Skały i surowce mineralne

• skały występujące w Polsce

• podział i pochodzenie surowców mineralnych

• rozmieszczenie surowców mineralnych

• zastosowanie surowców mineralnych i skał

Uczeń:

• wymienia nazwy skał występujących w Polsce

• rozpoznaje na podstawie fotografii lub okazów główne rodzaje skał występujących w regionie i w Polsce

• wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych

• klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie

• wymienia przykłady wykorzystania surowców mineralnych i skał w różnych dziedzinach życia człowieka

• wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych

• wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania

Uczeń:

klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie

• opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie skał powierzchniowych

• opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych

• wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych

• opisuje i ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce

• analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko

1.8

4.3

4.5

56/ 57.

Klimat

• czynniki geograficzne kształtujące klimat Polski

• masy powietrza nad Polską

• cechy klimatu Polski

• wiatry lokalne w Polsce

Uczeń:

• wymienia geograficzne czynniki wpływające na klimat Polski

• wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę

• odczytuje na mapach klimatycznych Polski przestrzenny rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych

• opisuje cechy klimatu Polski oraz własnego regionu

• opisuje cechy klimatu przejściowego

• odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach

• sporządza klimatogramy na podstawie danych liczbowych

• wymienia nazwy termicznych pór roku występujących w Polsce

• wymienia nazwy wiatrów lokalnych i podaje miejsca ich występowania

• odczytuje z mapy długość okresu wegetacyjnego

Uczeń:

• wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski

• analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski

• wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce

• wykazuje wpływ mas powietrza napływających nad obszar Polski na kształtowanie się pogody

• opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę

• wyjaśnia występowanie w Polsce termicznych pór roku

• wykazuje przejściowość klimatyczną Polski

• wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego w górach i bryzy morskiej nad Bałtykiem

• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego

• porównuje klimat Polski z klimatem innych krajów Europy

• opisuje zagrożenia wynikające ze zmian klimatu w Polsce

1.8

4.4

58.

Wody powierzchniowe i podziemne

• cechy sieci rzecznej w Polsce

• cechy wybranych rzek Polski

• jeziora i ich klasyfikacja genetyczna

• wody podziemne

• wody lecznicze

• znaczenie gospodarcze wód powierzchniowych i podziemnych

Uczeń:

• klasyfikuje wody występujące w Polsce

• wymienia nazwy głównych rzek oraz ich dopływów i wskazuje je na mapie Polski

• wymienia nazwy głównych kanałów i wskazuje te kanały na mapie Polski

• wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje te jeziora na mapie Polski

• wymienia typy genetyczne jezior Polski

• wymienia nazwy wód występujących we własnym regionie

• porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior

• klasyfikuje wody podziemne

• opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie gospodarcze wód podziemnych

• opisuje wody powierzchniowe swojego regionu

Uczeń:

• opisuje cechy sieci rzecznej w Polsce

• uzasadnia asymetrię dorzeczy Wisły i Odry i wyjaśnia przyczyny jej powstania

• opisuje genezę mis jeziornych występujących w Polsce

• analizuje kształt i głębokość wybranych jezior w Polsce

• opisuje funkcje sztucznych jezior zaporowych

• wyjaśnia znaczenie gospodarcze wód powierzchniowych

• wykazuje znaczenie gospodarcze kanałów

• wykazuje znaczenie wód leczniczych

• opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie wód mineralnych

• ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce

• wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem i stosunkami wodnymi w Polsce

1.7

4.5

59.

Morze Bałtyckie

• położenie i cechy Morza Bałtyckiego

• geneza Morza Bałtyckiego

• zasolenie i temperatura wód Bałtyku

• degradacja wód Bałtyku

• znaczenie gospodarcze Bałtyku

Uczeń:

• opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy położenie Morza Bałtyckiego

• wymienia nazwy największych zatok, wysp, cieśnin oraz głębi Morza Bałtyckiego i wskazuje je na mapie

• wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy geograficzne Morza Bałtyckiego

• przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego

• przedstawia właściwości fizyczne wód Bałtyku

• omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego

Uczeń:

• omawia genezę Morza Bałtyckiego

• omawia cechy fizyczne wód Morza Bałtyckiego

• wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia i temperatury wody w Bałtyku

• wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego

• wyjaśnia przyczyny degradacji wód Morza Bałtyckiego

• proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku

7.6

60.

Gleby

• klasyfikacja i charakterystyka gleb w Polsce

• gleby w regionie zamieszkania ucznia

• degradacja gleb

Uczeń:

• wymienia czynniki glebotwórcze

• klasyfikuje gleby w Polsce

• opisuje za pomocą mapy gleb rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb w Polsce

• rozróżnia typy gleb ze względu na ich żyzność

• wymienia nazwy gleb występujących we własnym regionie

• wyjaśnia znaczenie gospodarcze gleb

Uczeń:

• charakteryzuje typy genetyczne gleb występujących w Polsce

• opisuje cechy gleb występujących w Polsce

• ocenia wartość użytkową gleb w Polsce

• analizuje profile glebowe

• wyjaśnia przyczyny degradacji gleb i wymienia sposoby jej zapobiegania

1.8

4.5

61.

Roślinność i świat zwierzęcy

• zbiorowiska leśne w Polsce

• funkcje lasów

• świat zwierząt

Uczeń:

• wymienia nazwy formacji roślinnych występujących w Polsce

• określa na podstawie diagramu skład gatunkowy lasów w Polsce

• rozpoznaje typy zbiorowisk roślinnych w Polsce

• rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt przedstawione na fotografiach

• opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie kompleksów leśnych w Polsce

• opisuje funkcje lasów w Polsce

• opisuje świat roślin i zwierząt w Polsce i swoim regionie

• dobiera źródła i wyszukuje informacje w zależności od opracowywanych zagadnień

• stosuje poprawną terminologię geograficzną w wypowiedziach ustnych i pisemnych

Uczeń:

• wyjaśnia zależności między klimatem a szatą roślinną

• wykazuje zależności między składem gatunkowym lasów a warunkami klimatycznymi i glebowymi

• ocenia lesistość Polski na podstawie mapy tematycznej i danych statystycznych

• porównuje zbiorowiska leśne na obszarach nizinnych i w górach

• charakteryzuje na podstawie schematu typy zbiorowisk leśnych w zależności od podłoża

• formułuje wnioski na podstawie analizy map ogólnogeograficznych oraz danych statystycznych i wykresów

1.8

4.5

62.

Podsumowanie działu I

63.

Praca klasowa z działu I Położenie oraz środowisko przyrodnicze Polski

l

Lp.

Temat lekcji

Treści nauczania

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

Zapis
w nowej podstawie programowej

Omówienie wymagań edukacyjnych, programu nauczania, WSO, PSO, BHP, PPOŻ

Zasady statuty szkoły

·   świadomie stosuje podstawowe zasady higieny i bezpieczeństwa pracy;

·   rozumie zagrożenia wynikające z niewłaściwego korzystania z urządzeń w pracowni geograficznej

·   rozumie zagrożenia dla własnego zdrowia wynikające z łamania zasad bezpiecznej i higienicznej pracy

·                 zna prawidłowe zasady organizacji stanowiska pracy

·                 wymienia obszary zastosowań geografii jako dziedziny wiedzy

1.5

7.1

7.3

2.       

Od gminy po województwo

• podział administracyjny Polski

• podział władz administracyjnych

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „gmina”, „wojewoda”, „prezydent”, „burmistrz”, „starosta”, „wójt”, „demografia”, „przyrost naturalny”, „przyrost rzeczywisty”, „struktura wiekowa społeczeństwa”, „gęstość zaludnienia”, „migracja”, „naród”, „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”, „społeczność etniczna”, „stopa bezrobocia” „urbanizacja”, „wskaźnik urbanizacji”, „wieś”, „miasto”, „aglomeracja”

• opisuje podział administracyjny Polski

• wymienia nazwy województw oraz ich stolice i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski

• wymienia zadania poszczególnych szczebli administracji samorządowej

Uczeń:

• analizuje znaczenie podziału administracyjnego

• wyjaśnia trójstopniowy podział władz administracyjnych

• opisuje kompetencje poszczególnych szczebli administracji samorządowej

1.8

4.1

3.       

Ilu nas jest?

• liczba ludności Polski i jej zmiany

• przyrost naturalny i rzeczywisty

• piramida płci i wieku

• struktura płci i wieku społeczeństwa polskiego

• średnia długość życia w Polsce i innych krajach

Uczeń:

• opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po 1946 roku

• wymienia czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce

• wymienia nazwy regionów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Polsce

• wymienia czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce

• porównuje na podstawie danych liczbowych długość życia w Polsce z długością życia w innych krajach

• opisuje strukturę płci i wieku na podstawie danych statystycznych oraz piramidy płci i wieku ludności Polski

• odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego

Uczeń:

• wykazuje zmiany przyrostu naturalnego w Polsce od zakończenia II wojny światowej do dziś na podstawie danych statystycznych

• analizuje okresy wyżu i niżu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski

• wykazuje przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach

• oblicza współczynniki przyrostu naturalnego i rzeczywistego w Polsce

• porównuje na podstawie danych statystycznych współczynnik przyrostu naturalnego w miastach i wsiach Polski

• analizuje piramidę płci i wieku ludności Polski

1.8

5.1

5.2

4.       

Rozmieszczenie ludności

• czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności

• gęstość zaludnienia

Polski

Uczeń:

• wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski

• omawia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce

• charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie

• wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce

Uczeń:

• prognozuje zmiany liczby ludności w Polsce

• porównuje gęstość zaludnienia w swoim regionie z gęstością zaludnienia innych regionów Polski

• charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne i społeczno-ekonomiczne

• analizuje przyczyny i skutki zróżnicowania gęstości zaludnienia w wybranym regionie Polski

• porównuje czynniki decydujące o rozwoju osadnictwa dawniej i współcześnie

1.8

5.3

5.       

Wewnętrzne i zagraniczne migracje Polaków

• przyczyny i skutki migracji

• kierunki migracji ludności Polski

• Polacy na świecie

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce

• opisuje główne kierunki migracji Polaków po II wojnie światowej

• odczytuje z danych statystycznych wielkość migracji z Polski i do Polski

• opisuje dawne i współczesne kierunki migracji wewnętrznych w Polsce

• opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce

• wymienia przyczyny rozwoju terenów  podmiejskich

• wymienia przyczyny migracji zagranicznych Polaków

• wyjaśnia przyczyny wzrostu przyrostu rzeczywistego w Polsce w ostatnich latach

• wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej

• wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem niemal jednolitym narodowościowo

Uczeń:

• ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce

• opisuje skutki migracji z Polski i do Polski

• ocenia wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby i rozmieszczenie ludności Polski

• oblicza saldo migracji w Polsce

• omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce

• omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce

• wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków

• opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski

• oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski

• wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej Polski przed II wojną światową i obecnie

• analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce

• opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski 

• wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych

• charakteryzuje dorobek kulturowy, gospodarczy i naukowy wybranych grup etnicznych

1.8

5.2

6.       

Struktura narodowościowa i wyznaniowa

• mniejszości narodowe w Polsce

• grupy etniczne w Polsce

• struktura wyznaniowa

Uczeń:

• wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę

• wymienia nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie Polski

• wymienia nazwy mniejszości etnicznych i opisuje ich rozmieszczenie na mapie Polski

• opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę wyznaniową ludności Polski

• opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce

Uczeń:

• wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej Polski przed II wojną światową i obecnie

• analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce

• opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski 

• wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych

• charakteryzuje dorobek kulturowy, gospodarczy i naukowy wybranych grup etnicznych

1.8

5.3

7.       

Struktura zatrudnienia i problemy rynku pracy

• zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce

• aktualne problemy rynku pracy w Polsce

Uczeń:

• omawia strukturę zatrudnienia w wybranych województwach

• wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach oraz wskazuje je na mapie Polski

• wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce

• opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w wybranych województwach i porównuje je ze swoim województwem

• wyjaśnia przyczyny emigracji zarobkowej Polaków

• wymienia aktualne, główne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie

• wymienia cechy polskich miast

• porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym

• wymienia aktualne, główne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie

• wymienia cechy polskich miast

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności

• porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski

• omawia przyczyny zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski

• wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia w latach 1930–2008 w Polsce  

• oblicza stopę bezrobocia w Polsce

• wyjaśnia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce oraz migracji zarobkowej wybranych grup zawodowych

• analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach oraz swoim regionie i formułuje wnioski

• prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce

1.8

5.4

5.5

8.       

Urbanizacja

• procesy urbanizacyjne w Polsce

• wskaźnik urbanizacji

• przyczyny rozwoju miast

• typy aglomeracji

• funkcje miast

• rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce

• problemy mieszkańców dużych miast

Uczeń:

• wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce

• wyjaśnia przyczyny urbanizacji w Polsce

• odczytuje z danych statystycznych wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw

• omawia na podstawie danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce w latach 1950–2008

• wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski

• wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce

• opisuje miasta Polski według grup wielkościowych

• opisuje funkcje miast Polski na wybranych przykładach

• porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym

Uczeń:

• porównuje wskaźnik urbanizacji zamieszkiwanego województwa ze wskaźnikiem urbanizacji w wybranym województwie i formułuje wnioski

• opisuje przyczyny zróżnicowania urbanizacji w wybranych regionach Polski

• oblicza wskaźnik urbanizacji w wybranych obszarach Polski i interpretuje go

• porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróżnicowania

• ocenia wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji

• analizuje i ocenia na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozmieszczenie dużych miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie

• wykazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną

• omawia problemy mieszkańców dużych miast

• formułuje wnioski na podstawie analizy map ogólnogeograficznych i ludnościowych oraz danych statystycznych i wykresów

1.8

           5.6

9.       

Lekcja powtórzeniowa

10.   

Praca klasowa - Sprawdzenie wiadomości z rozdziału „Obszar, ludność i urbanizacja w Polsce”

11.   

Czynniki rozwoju rolnictwa

• czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju polskiego rolnictwa

• zmiany w rolnictwie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura użytkowania ziemi”, „użytki rolne”, „grunty orne”, „struktura upraw”, „plony”, „zbiory”, „areał”, „hodowla zwierząt”, „pogłowie”, „obsada”

• opisuje na podstawie map tematycznych warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

• przedstawia warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa

• wyróżnia na podstawie danych statystycznych główne cechy struktury użytkowania ziemi oraz wielkości i własności gospodarstw rolnych w Polsce

• opisuje na podstawie danych statystycznych poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w Polsce

• wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce

• wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje te obszary na mapie Polski

Uczeń:

• ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

• ocenia warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

• ocenia strukturę użytkowania ziemi w Polsce i porównuje ją ze strukturą w innych krajach Europy

• wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych

• przedstawia skutki rozdrobnienia gospodarstw rolnych w Polsce

• porównuje warunki rozwoju rolnictwa w Polsce z warunkami w województwie, w którym mieszka, i formułuje wnioski

• ukazuje zmiany w polskim rolnictwie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej

1.8

6.1

12.   

Produkcja roślinna

• struktura użytkowania ziemi w Polsce

• struktura powierzchni zasiewów w Polsce

• rozmieszczenie wybranych upraw

Uczeń:

• wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa

• wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Polsce

• wyróżnia główne cechy struktury zasiewów w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych

• wymienia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw w Polsce

• wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje te obszary na mapie tematycznej Polski

• omawia na podstawie map tematycznych rozmieszczenie wybranych roślin uprawnych w Polsce

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie produkcji roślinnej w wyżywieniu ludności kraju

• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) w Polsce

• wyjaśnia związek między żyznością gleb a rodzajem upraw

• uzasadnia zróżnicowanie natężenia upraw roślin w wybranych rejonach

• porównuje plony i zbiory wybranych roślin w Polsce i innych krajach na podstawie danych statystycznych oraz formułuje wnioski

1.8

6.1

6.2

13.   

Hodowla zwierząt

• rozmieszczenie hodowli bydła i trzody chlewnej

• struktura i wielkość hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce

Uczeń:

• wymienia cele hodowli zwierząt w Polsce

• opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce

• wyróżnia główne cechy struktury hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych

• omawia znaczenie hodowli drobiu, koni i owiec w Polsce

• opisuje pogłowie bydła i trzody chlewnej w Polsce w wybranych latach

• wskazuje przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce

• wymienia nazwy obszarów hodowli wybranych zwierząt w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski

• dobiera źródła i wyszukuje informacje w zależności od opracowywanych zagadnień

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie produkcji zwierzęcej w wyżywieniu ludności kraju

• wymienia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu hodowli bydła i trzody chlewnej w Polsce

• ocenia strukturę hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce

• wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce

• ocenia towarowość polskiego rolnictwa

• uzasadnia potrzebę rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce

• formułuje wnioski na podstawie analizy map ogólnogeograficznych i gospodarczych oraz danych statystycznych i wykresów

1.8

6.1

6.2

14.   

Lekcja powtórzeniowa

15.   

Praca klasowa - Sprawdzenie wiadomości z rozdziału „Rolnictwo w Polsce”

16.   

Zmiany w polskim przemyśle

• kryteria podziału przemysłu

• prywatyzacja i restrukturyzacja przemysłu w Polsce

• okręgi przemysłowe w Polsce

• czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminów: „górnictwo”, „okręg przemysłowy”, „infrastruktura przemysłowa”

• przedstawia funkcje przemysłu

• dokonuje podziału przemysłu na sekcje i działy

• przedstawia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji przemysłu

• przedstawia przemiany w strukturze produkcji w Polsce

• wymienia najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej w Polsce i zamieszkiwanym regionie

• opisuje znaczenie inwestycji zagranicznych w Polsce

• wymienia czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych w Polsce

• opisuje na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu

• wymienia nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje te okręgi na mapie Polski

Uczeń:

• analizuje przyczyny i skutki prywatyzacji oraz restrukturyzacji przemysłu w Polsce

• ocenia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu

• wyjaśnia związki między lokalizacją przemysłu a warunkami naturalnymi, rynkiem zbytu, szlakami komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim

• wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania lokalizacji okręgów przemysłowych w Polsce

• omawia korzyści i negatywne skutki koncentracji przemysłu

• uzasadnia potrzebę restrukturyzacji przemysłu w wybranych okręgach przemysłowych

• omawia cele tworzenia specjalnych stref ekonomicznych

• omawia społeczne i gospodarcze korzyści utworzenia specjalnych stref ekonomicznych

• wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i zamieszkiwanym regionie

• uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłowej

6.4

17.   

Górnictwo

• klasyfikacja surowców mineralnych

• regiony wydobycia surowców mineralnych

• wielkość wydobycia surowców mineralnych

• znaczenie surowców mineralnych

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny największej koncentracji przemysłu na południu Polski

• klasyfikuje surowce mineralne

• wymienia nazwy obszarów wydobywania wybranych surowców mineralnych i wskazuje te obszary na mapie Polski

• odczytuje z danych statystycznych wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce

• sporządza diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych

• wymienia przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych

• ocenia zasoby surowców mineralnych w Polsce na podstawie danych statystycznych

• analizuje strukturę wydobycia wybranych surowców mineralnych

• porównuje wielkość wydobycia poszczególnych surowców mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia w innych krajach

• analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych w Polsce

• wykazuje zależności między lokalizacją kopalni a rozmieszczeniem zakładów przetwarzających wydobywane surowce mineralne